Giá vàng trong nước liên tục đột phát những đỉnh mới, giá USD tăng, nhà nước bơm hàng triệu tỷ VNĐ ra ngoài thị trường (tham khảo) là những thông tin mà mọi người đều có thể nghe thấy hoặc được nhắc lại nhiều lân trên các thông tin báo chí. Nhưng nóng nhất, được nghe nói nhiều nhất có lẽ là chuyện giá vàng trong nước và quốc tế liên tục vượt qua các đỉnh.
Bài toán cung cầu: Sự khan hiếm của nguồn cung nội địa
Nguyên nhân cốt lõi và trực tiếp nhất của việc giá vàng trong nước cao hơn giá vàng thế giới nằm ở bài toán cung cầu. Việt Nam không phải là quốc gia có sản lượng khai thác vàng lớn và đang hoạt động ổn định. Sản lượng khai thác nội địa hiện tại gần như không đáng kể, khiến thị trường vàng trong nước phụ thuộc gần như hoàn toàn vào nguồn nhập khẩu.
Tuy nhiên, chính phủ Việt Nam, thông qua Ngân hàng Nhà nước (NHNN), lại hạn chế việc cấp phép nhập khẩu vàng (10 năm qua chưa đơn vị nào được cấp phép nhập khẩu vàng nguyên liệu) Vàng không được xem là một mặt hàng thiết yếu, và việc sử dụng một lượng lớn dự trữ ngoại hối để nhập khẩu vàng được cân nhắc rất kỹ lưỡng. NHNN ưu tiên sử dụng nguồn dự trữ này để phục vụ các mục tiêu kinh tế vĩ mô quan trọng hơn, như bình ổn tỷ giá, đảm bảo nguồn cung nguyên liệu sản xuất, và thanh toán các khoản nợ quốc tế. Tình trạng “cung không đủ cầu” trên thị trường đã tạo ra một áp lực lớn, đẩy giá vàng trong nước lên cao hơn so với giá vàng quốc tế.
Áp lực từ chính sách tiền tệ và mục tiêu tăng trưởng kinh tế
Để đạt được các mục tiêu tăng trưởng kinh tế đầy tham vọng, ví dụ như mức tăng trưởng 8% trong năm 2025 và xa hơn nữa là mức tăng trưởng hai con số, Việt Nam đã thực hiện một loạt các chính sách nới lỏng tiền tệ. Việc bơm tiền vào nền kinh tế thông qua các chính sách như giảm lãi suất đã giúp kích thích tín dụng và đầu tư, nhưng đồng thời cũng tiềm ẩn nguy cơ gây lạm phát và làm mất giá đồng nội tệ.
Trong bối cảnh đồng Việt Nam (VND) có xu hướng mất giá so với các ngoại tệ mạnh như USD, người dân thường có tâm lý tìm kiếm các kênh trú ẩn an toàn để bảo toàn giá trị tài sản. Hai lựa chọn phổ biến nhất trong thời điểm này chính là mua ngoại tệ (USD) hoặc mua vàng. Điều này khiến cho nhu cầu tích trữ vàng trong dân tăng đột biến.
Vòng luẩn quẩn của giá và tâm lý thị trường
Sự kết hợp giữa chính sách tiền tệ nới lỏng và nguồn cung vàng hạn chế đã vô hình trung tạo nên một vòng luẩn quẩn.
- Chính sách nới lỏng tiền tệ để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế khiến đồng VND có xu hướng mất giá.
- Người dân tăng cường mua vàng để bảo toàn tài sản, khiến nhu cầu về vàng tăng cao.
- Trong khi đó, nguồn cung vàng từ nhập khẩu bị hạn chế, không thể đáp ứng kịp nhu cầu thị trường.
- Cung không đủ cầu, giá vàng trong nước bị đẩy lên cao.
Chính vòng luẩn quẩn này đã duy trì và thậm chí nới rộng khoảng cách chênh lệch giữa giá vàng trong nước và giá vàng thế giới. Nó cho thấy một thách thức lớn trong việc cân bằng giữa các mục tiêu kinh tế vĩ mô: vừa phải thúc đẩy tăng trưởng, vừa phải quản lý rủi ro lạm phát và sự ổn định của thị trường tài chính.
Giải pháp: Mở rộng giao dịch vàng “ảo”
Giải pháp này cơ bản là cho phép người dân mua vàng “ảo” từ các tổ chức uy tín. Người dân sở hữu vàng trên hệ thống nhưng thực tế không cầm hoặc tích trữ vàng thật. Người dân khi cần vẫn có thể bán vàng “ảo” và thu về tiền thật như bình thường. Giải pháp này không mới và về bản chất là việc tách bạch giữa nhu cầu sở hữu quyền tài sản của vàng với nhu cầu sở hữu vàng vật chất. Đây là một mô hình đã rất phổ biến trên thế giới và ở Việt Nam cũng có một vài đơn vị đã áp dụng.
Lợi ích của giải pháp
Giải quyết bài toán cung – cầu: Bằng cách cho phép mua bán quyền sở hữu vàng mà không cần đến vàng vật chất, bạn đã giải quyết được vấn đề cung cầu một cách hiệu quả. Nhu cầu đầu tư và tích trữ vàng của người dân vẫn được đáp ứng, nhưng không gây áp lực lên nguồn cung vật lý vốn đang rất khan hiếm.
Giảm áp lực lên dự trữ ngoại hối: Khi giao dịch vàng diễn ra trên hệ thống “ảo”, không có hoạt động nhập khẩu vàng vật lý tăng lên đáng kể. Điều này giúp giảm đáng kể áp lực lên dự trữ ngoại hối của quốc gia, cho phép Ngân hàng Nhà nước sử dụng nguồn lực này cho các mục tiêu thiết yếu hơn của nền kinh tế.
Đáp ứng nhu cầu của người dân: Người dân vẫn có thể đầu tư và tích trữ vàng như một kênh trú ẩn an toàn, phòng ngừa rủi ro lạm phát và mất giá tiền tệ. Điều này giúp ổn định tâm lý thị trường, giảm hiện tượng đổ xô đi mua vàng vật chất mỗi khi có biến động.
Minh bạch và an toàn hơn: Một khi được pháp luật và cơ quan quản lý (ví dụ như NHNN) cấp phép và giám sát chặt chẽ, các giao dịch vàng “ảo” có thể trở nên minh bạch và an toàn hơn so với thị trường tự phát, giúp bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư.
Những thách thức
Rủi ro cho người tham gia: Mua bán vàng “ảo” cũng tiềm ẩn rủi ro về mặt đối tác (counterparty risk). Nếu người bán (ví dụ một công ty hay một ngân hàng) gặp vấn đề tài chính, quyền sở hữu vàng của người mua có thể bị ảnh hưởng. Điều này đòi hỏi các đơn vị kinh doanh phải có năng lực tài chính mạnh, được bảo hiểm và kiểm toán độc lập thường xuyên.
Niềm tin và thói quen: Người dân Việt Nam có thói quen tích trữ vàng vật chất từ lâu đời. Việc chuyển đổi từ vàng miếng, nhẫn sang quyền sở hữu trên hệ thống điện tử có thể gặp phải rào cản về tâm lý và niềm tin, đặc biệt trong bối cảnh các thị trường tài chính số vẫn còn nhiều rủi ro.
Tóm lại, giải pháp đã triển khai nhỏ lẻ ở một số doanh nghiệp, Nhà nước hoàn toàn có thể đánh giá tính hiệu quả trước khi quyết định áp dụng đại trà. Lý thuyết mà nói, giải pháp như một mũi tên trúng hai đích, tăng nguồn cung cho vàng cho thị trường trong nước, giúp hạ nhiệt giá vàng trên thị trường. Đồng thời, không gây áp lực lên nguồn cung USD cho việc phải nhập khẩu vàng, giúp phần nào hạ nhiệt tỷ giá USD hiện tại. Điều khó nhất phải chăng là thay đổi tâm lý và hành vi mua vàng, sở hữu vàng thật của người dân. Nhưng cũng không phải là không có giải pháp!
Tìm hiểu thêm về các bài viết, mạng xã hội của tôi tại:
Website (tổng hợp tất cả thông tin): www.makein.vn
Linkedin (xuất nhập khẩu): www.linkedin.com/in/tuanvukim
Facebook Page: https://www.facebook.com/profile.php?id=61573822767802
Tiktok (dự án bình giữ nhiệt): www.tiktok.com/tuanvk01
