Xuất khẩu Việt Nam năm 2024 ghi nhận mức tăng trưởng mạnh mẽ, nhưng đi cùng với đó là những thách thức lớn từ các biện pháp phòng vệ thương mại được áp dụng bởi nhiều quốc gia nhập khẩu. Theo dữ liệu xuất nhập khẩu, số lượng vụ việc điều tra phòng vệ thương mại đã tăng đáng kể, gây áp lực lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam.
Các vụ điều tra phòng vệ thương mại tăng cao trong năm 2024
Theo Cục Phòng vệ Thương mại (Bộ Công Thương), tính đến hết năm 2024, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đã đối mặt với 273 vụ điều tra phòng vệ thương mại từ 25 thị trường nhập khẩu. Trong đó, năm 2024 có 29 vụ mới được khởi xướng, gấp đôi so với năm 2023, cho thấy xu hướng này ngày càng gia tăng.
Đặc biệt, không chỉ những thị trường quen thuộc như Hoa Kỳ, mà cả các thị trường mới như Mexico và Nam Phi cũng bắt đầu điều tra các sản phẩm từ Việt Nam. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết cho các doanh nghiệp trong việc chuẩn bị và ứng phó.
Hoa Kỳ – thị trường khởi xướng nhiều vụ điều tra nhất
Hoa Kỳ được ghi nhận là thị trường áp dụng nhuần nhuyễn nhất các biện pháp phòng vệ thương mại. Đến nay, quốc gia này đã khởi xướng điều tra 70 vụ việc đối với hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam. Trong năm 2024, 10 vụ điều tra mới được tiến hành, bao gồm cả các sản phẩm nông nghiệp và công nghiệp.
Các mặt hàng bị điều tra không chỉ dừng lại ở các sản phẩm có kim ngạch lớn, mà còn bao gồm các sản phẩm có giá trị xuất khẩu khiêm tốn như túi giấy (chỉ khoảng 11 triệu USD). Ông Đỗ Ngọc Hưng, Trưởng cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ, nhấn mạnh rằng các cơ quan điều tra Hoa Kỳ đang áp dụng những thay đổi pháp luật mới, làm tăng thêm khó khăn cho các doanh nghiệp Việt Nam.
Lý do chính đằng sau các biện pháp phòng vệ thương mại
Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc các sản phẩm Việt Nam ngày càng cạnh tranh mạnh mẽ trên thị trường quốc tế. Với giá cả cạnh tranh, hàng hóa Việt Nam đang gây áp lực lớn lên các ngành sản xuất nội địa tại các nước nhập khẩu. Ngoài ra, chuỗi cung ứng toàn cầu bị thay đổi bởi các chính sách thương mại của Hoa Kỳ cũng làm gia tăng điều tra đối với các nước xuất khẩu, bao gồm Việt Nam.
Cạnh tranh bằng chất lượng thay vì giá
Để vượt qua các rào cản thương mại, bà Nguyễn Yến Ngọc từ Cục Phòng vệ Thương mại khuyến nghị các doanh nghiệp cần:
- Tìm hiểu kỹ quy định của thị trường xuất khẩu: Doanh nghiệp có thể nghiên cứu hoặc tìm đến sự hỗ trợ từ các cơ quan thương vụ để nắm rõ yêu cầu về phòng vệ thương mại tại các quốc gia nhập khẩu.
- Tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật: Tránh các hành vi gian lận thương mại hoặc lẩn tránh xuất xứ, vì điều này có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng.
- Nâng cao chất lượng sản phẩm: Các doanh nghiệp nên cạnh tranh bằng chất lượng thay vì giá cả. Việc liên tục giảm giá có thể dẫn đến nguy cơ bị điều tra chống bán phá giá.
- Lưu trữ tài liệu minh bạch: Các doanh nghiệp cần có hệ thống truy xuất nguồn gốc và lưu trữ tài liệu kế toán tối thiểu 5 năm, đặc biệt khi xuất khẩu sang Hoa Kỳ.
Cập nhật thông tin và đa dạng hóa thị trường
Cục Phòng vệ Thương mại đã thường xuyên công bố danh sách cảnh báo các mặt hàng có nguy cơ bị điều tra trên website của Bộ Công Thương và gửi đến các hiệp hội, sở ngành. Doanh nghiệp nên theo dõi để điều chỉnh kế hoạch sản xuất kinh doanh.
Ngoài ra, việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và mặt hàng xuất khẩu là chiến lược quan trọng giúp giảm thiểu rủi ro khi một thị trường áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại.
Tham gia tích cực để giảm thiểu tác động
Trong trường hợp doanh nghiệp bị điều tra, bà Ngọc nhấn mạnh rằng sự tham gia tích cực trong quá trình này có thể mang lại nhiều lợi ích. Những doanh nghiệp hợp tác tốt có thể nhận mức thuế thấp hơn, thậm chí tạo lợi thế cạnh tranh so với đối thủ cùng ngành.
Bà Ngọc cũng khuyến nghị doanh nghiệp cần sẵn sàng nguồn lực và cân nhắc thuê luật sư khi cần thiết. Việc phối hợp chặt chẽ với Cục Phòng vệ Thương mại sẽ giúp doanh nghiệp ứng phó kịp thời và hiệu quả.
Thành công từ những ví dụ thực tế
Một số ngành hàng đã chứng minh hiệu quả của việc tham gia tích cực vào các vụ điều tra. Ví dụ, ngành lốp xe đã có thể vượt qua rào cản và đạt mức tăng trưởng tốt nhờ hợp tác chặt chẽ với cơ quan chức năng, đảm bảo tuân thủ các quy định của thị trường nhập khẩu.
Đề xuất chiến lược dài hạn cho doanh nghiệp Việt Nam
- Nội địa hóa nguyên liệu: Sử dụng nguyên liệu sản xuất trong nước hoặc từ các quốc gia không bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại để tránh rủi ro.
- Nâng cao năng lực sản xuất: Đầu tư vào công nghệ và cải thiện quy trình sản xuất nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế.
- Thúc đẩy báo cáo xuất nhập khẩu: Sử dụng dữ liệu xuất nhập khẩu hải quan để theo dõi thị trường, đánh giá đối thủ và tìm kiếm khách hàng tiềm năng.
- Xây dựng chiến lược dài hạn: Các doanh nghiệp nên đổi mới mô hình quản lý và kiểm soát chất lượng sản phẩm để tăng cường sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Chủ động vượt qua thách thức, nắm bắt cơ hội
Rào cản phòng vệ thương mại là một thách thức lớn nhưng không phải là điều không thể vượt qua. Với sự chủ động trong việc cập nhật thông tin, nâng cao chất lượng sản phẩm, và phối hợp với các cơ quan chức năng, các doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể vượt qua các khó khăn này và duy trì sự phát triển bền vững.
